The centre has to hold

door Bart Olmer

‘The centre has to hold.’

Dit is de lijfspreuk van David Kenning. Een Ierse psychoanalist die wereldwijd wordt erkend als deradicaliseringsdeskundige. Werkzaam geweest in vele conflictgebieden wandelt hij nu door Amsterdam, stad van zijn geliefde Spinoza. Niemand herkent de Ier kuierend door de smalle binnenstadstraatjes. Maar toch is hij een belangrijke adviseur van de Amsterdamse burgemeester als het aankomt op radicaliseringsvraagstukken.

Dat hij publiek nooit zichzelf op de borst klopt over zijn indrukwekkende staat van dienst en zijn huidige werkzaamheden verleidde Elsevier en GeenStijl ertoe hem snoeihard te beschadigen. Uit kwaadaardige onwetendheid over zijn achtergrond –die hij wél deelde binnen bestuurskringen maar niet met de media – werd een sfeertje gecreëerd van een poseur: wie was die Ier wel helemaal niet? Vanuit een autistische reflex dat er online niets was te vinden, werd hij kapot geschreven.

Ondanks het publicitaire vuurpeloton bleef Kenning overeind, gesteund door de organisaties en overheden die hij adviseert. Het enige dat hij er ooit openlijk over heeft gezegd is dit: “I’m proud of my role as an advisor to the City of Amsterdam – in particular for the opportunity to advise a Mayor who is not only a world-class politician, but also a considerable fan of Spionza. I advise a number of governments and organizations around the world. Most of my work can’t be made public. My approach is rooted in witnessing first-hand the community radicalization and violence in Northern Ireland, my training as a psychoanalyst and the intensity of my work in warzones.”

Iedereen die Kenning kent, hoort hem horen zeggen: ‘The centre has to hold’. Daarmee waarschuwt de ‘practioner in counter-radicalization’ voor overdreven reacties binnen samenlevingen op terrorisme. Want zodra politiek, samenleving en instanties extreem reageren op aanslagen en geloofsfanaten, wordt er meer schade aangericht aan een samenleving dan de speldenprikken die terroristen kunnen uitdelen. Als samenlevingen op drift raken, hun centrale waarden verloochenen, zijn ze zélf brandstof geworden worden voor verdere radicalisering. Dan komt er een proces op gang dat zich het beste laat vergelijken met een auto-immuunziekte: het lichaam valt zichzelf aan. Daarom bromt hij zijn mantra: ‘The centre has to hold’.

Maar we zijn mogelijk al te laat, vertelde Kenning op 27 november j.l. in Paradiso tijdens een lezingen- en discussiemiddag ter ere van de geboortedag van de wereldberoemde filosoof. In zijn bijdrage presenteerde hij Spionza als 'Filosoof van contra-radicalisering'. De manier waarop Westerse democratieën reageren op terroristische conflicten zoals met de opkomst van populisme– voedt het eerder conflicten, dan dat het de conflicten matigt. Als we niet oppassen, gaan we aan onszelf knagen. En dat proces is meer beschadigend dan wat externe invloeden kunnen uitrichten. De échte schade zit niet in de bom zélf maar in onze reactie erop; want de reactie kan een tweede fase in werking zetten van een soort raket, die niet meer onschadelijk kan worden gemaakt.

Om onze reactie op terroristische conflicten te begrijpen, valt Kenning terug op Spinoza. En de belangrijkste aanwijzing voor beter begrip zit volgens Kenning in dit citaat: ‘A free people is led more by hope than by fear, while a subjugated people is led more by fear than by hope.’

Europese democratieën zijn het slagveld geworden van een nieuwe vorm van psychologische oorlog, aldus Kenning. Angst voor onze veiligheid, angst voor moslims, angst voor vluchtelingen, angst voor een veranderd leefpatroon, angst voor onzekerheid en angst voor de toekomst. Die angsten worden aangeblazen door niet alleen terroristische organisaties, maar ook versterkt door populisme, dat het omwerkt tot nationalistische, xenofobe, racistische en islamofobe praatjes. De twee versterken elkaar, omdat beiden angst voeden.

Kenning: ,,Populisten en IS delen dezelfde strategische doelen: verdelen, polariseren en radicaliseren van onze bevolkingen. Het resultaat van alle angst is als een auto-immuunziekte; we vallen onszelf aan. Zoals Spinoza zegt: ‘Every system of governance is threatened more by its own citizens than by its enemies.’(…) Populism poses a much greater threat to our democracy than IS ever could.”

Spinoza is het hele leven het anker geweest voor de overtuigingen van David Kenning. Tijdens de donkerste jaren van de Troubles in Ierland beet hij zich als student vast in ‘Spinoza’s Ethics and the Meaning of Life’. Meer dan dertig jaar geleden gaf hij les op Jesus College, Oxford over Spinoza’s humansime. Maar dat is niet wat Kenning typeert. Wat hem wél recht doet is het werk dat hij uitvoerde in de afgelopen decennia waarover hij niet openlijk spreekt. Burgemeester Van der Laan kent zijn curriculum vitae van buiten. Daarom liet hij hem niet vallen toen bloggers en journalisten hen probeerden te laten struikelen.

Aan het einde van zijn speech trok Kenning een vergelijking tussen het populisme van nu en het barbarisme tijdens Spinoza’s leven. ,,Eén ding in het leven van Spinoza is waarlijk inspirerend: zijn moed. Hij bleef overeind terwijl hij werd gepest om zich te conformeren, later zelfs aangevallen door het equivalent van het moderne extreem-rechts. Hij ondervond eerste hand de verwoestende werking van populisme en gewelddadig extremisme. Ondanks de woede die hem ten deel viel, weerhield dat hem er niet van te protesteren tegen de ultieme barbarij; precies dezelfde taal die we nu gebruiken om de daden van IS te beschrijven. Waarlijk indrukwekkend is dat hij zijn innerlijke kracht en moed behield zelfs toen hij zwak en ziek werd. Hij beargumenteerde dat het vaak de meest wijze en meest vredelievenden zijn die het doelwit zijn van morele kruistochten en onverdraagzaamheid. Het zijn vaak de domsten en onaangenaamsten die zulke campagnes leiden. Are you listening GeenStijl? Ik spreek met mensen die zich vandaag de dag geïntimideerd voelen door populisten, idiote commentatoren en laffe bloggers. Besef dat in enkele jaren tijd vier mensen rondom Spinoza werden geëxecuteerd, vermoord of in gevangenschap stierven vanwege hun overtuigingen; dus wat we vandaag zien is nog niets. Maar ik denk dat Spinoza wel gealarmeerd zou zijn doordat de waarden en normen van het midden zo onder druk staan. Tegelijk zou hij alle zwaarmoedigheid van zich afschudden en doorgaan met de strijd voor het beschermen van democratische waarden. En zo moeten wij dat ook.”

Vandaar: The centre has to hold.

 

Hier de speech van David Kenning: